W postępowaniach dotyczących podziału majątku, jednym z kluczowych etapów jest ustalenie wartości składników wchodzących w jego skład. Bez tej wiedzy niemożliwe jest dokonanie sprawiedliwego rozliczenia między stronami, zarówno w trybie umownym, jak i sądowym. Wartość majątku ustalana jest według cen rynkowych z chwili orzekania, a nie z momentu jego nabycia.
Nieruchomości
Wycena nieruchomości obejmuje nie tylko same lokale mieszkalne czy domy jednorodzinne, ale również działki, miejsca postojowe, garaże czy nieruchomości komercyjne. Jeśli strony są zgodne co do wartości, mogą posłużyć się szacunkową wyceną opartą na danych rynkowych. W przypadku sporu sąd z reguły dopuszcza dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który dokonuje wyceny w oparciu o podejście porównawcze lub dochodowe – w zależności od rodzaju nieruchomości i dostępnych danych.
Wycena może być również niezbędna przy podziale fizycznym nieruchomości – np. przy wydzielaniu lokali w domu jednorodzinnym lub części gruntu. W takiej sytuacji, oprócz wartości, istotne są także kwestie techniczne i funkcjonalne.
Firmy i działalność gospodarcza
Jeśli jeden z małżonków prowadził działalność gospodarczą w czasie trwania wspólności majątkowej, składniki związane z tą działalnością również mogą podlegać podziałowi. Dotyczy to zarówno sprzętu, nieruchomości wykorzystywanych do prowadzenia działalności, jak i wartości samego przedsiębiorstwa jako zorganizowanego zespołu składników majątkowych i niemajątkowych.
W przypadku firm, które mają ugruntowaną pozycję na rynku lub generują stały dochód, niezbędna może być szczegółowa wycena sporządzona przez biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Ocenie podlegają m.in. majątek trwały, zobowiązania, umowy, baza klientów, reputacja rynkowa oraz potencjał dochodowy. W praktyce bywa to element najbardziej sporny, zwłaszcza przy jednoosobowych działalnościach gospodarczych, które są silnie powiązane z osobistą aktywnością właściciela.
Ruchomości
W skład majątku wspólnego mogą wchodzić różnego rodzaju ruchomości: samochody, sprzęt RTV i AGD, meble, kolekcje, przedmioty codziennego użytku. W przypadku samochodów, najczęściej korzysta się z katalogów cen rynkowych lub opinii rzeczoznawców motoryzacyjnych. Sprzęty domowe czy meble ocenia się według ich wartości rynkowej w stanie używanym – nie według ceny zakupu.
Trzeba też brać pod uwagę stan techniczny, zużycie, rok produkcji i ewentualne uszkodzenia. Przeszacowanie wartości może prowadzić do nieproporcjonalnych spłat, dlatego wartość powinna odzwierciedlać realną możliwość sprzedaży na otwartym rynku.
Wartość subiektywna a rynkowa
Wycena składników majątku przy podziale zawsze powinna opierać się na wartości rynkowej, a nie na wartości emocjonalnej przypisywanej przez strony. Elementy o charakterze osobistym, nawet jeśli są cenne z perspektywy sentymentalnej, nie mogą być wyceniane ponad miarodajne ceny rynkowe. W razie sporu to sąd – posiłkując się opiniami biegłych – decyduje, jaka jest wartość danego składnika majątku.
Zasady ogólne
Wartość majątku wspólnego ustala się według stanu z dnia ustania wspólności, ale według cen z dnia orzekania o podziale. Ma to szczególne znaczenie przy długotrwałych sporach – może dojść do sytuacji, w której wartość rynkowa danego składnika ulegnie istotnej zmianie. W takich przypadkach sąd bierze pod uwagę również okoliczności wpływające na zmianę wartości, o ile zostały zgłoszone i udokumentowane.
Justyńska Kałużna- Mól Kancelaria Radców Prawnych S.C.
www: jkm-kancelaria.pl
r. pr. Karolina Kałużna-Mól:
(+48) 660 233 895
r. pr. Agnieszka Justyńska:
(+48) 509 443 386
Kancelaria Prawna Gorzów
ul. Warszawska 6 lok. 105,
66-400 Gorzów Wielkopolski
Kancelaria Prawna Słubice
ul. Piłsudskiego 1/4,
69-100 Słubice
